عصر هم‌زیستی شکارچیان و طعمه‌ها

دیجیتالی شدن دنیای کسب‌وکار، سرآغازی بر تولد اکوسیستم‌های دیجیتال

پیش از آنکه اکوسیستم‌­های دیجیتال شکل بگیرند؛ دنیای کسب‌وکار و اقتصاد دست‌خوش تغییری بنیادین به نام “دیجیتالی‌سازی” شده است که امروزه از آن به عنوان “اقتصاد دیجیتال” یاد می‌شود. اقتصاد دیجیتال شاخه‌ای از اقتصاد است که به مطالعه کالا و خدمات دیجیتالی می‌پردازد و در تعریفی دیگر اقتصادی­ست که وابسته به فناوری اطلاعات و ارتباطات ‌باشد. در فضای کسب‌وکاری دیجیتال، اینترنت، تلفن‌های همراه هوشمند، فناوری‌های ذخیره‌سازی و پردازش داده، بستری را فراهم می‌کنند تا خدمات و محصولات دیجیتال به مصرف‌کننده ارائه شود.

اکوسیستم‌های دیجیتال ویژگی‌های فوق را از مادر خود به ارث می‌برند، با این تفاوت که تعامل بین زیرساخت‌های ICT، سرویس‌دهندگان خدمات دیجیتال، مصرف‌کننده‌ها، رقبا و بازار، این سیستم را به اکوسیستم تبدیل می‌کند. برای شناخت کامل‌تر و درک پیچیدگی‌های این سیستم، لازم است اجزای سازنده آن را بشناسیم. در ادامه به این مهم می‌پردازیم.

اجزا و تعاملات در اکوسیستم دیجیتال

اجزای اصلی اکوسیستم کسب‌وکاری دیجیتال ۵ بخش اصلی دارد که تعامل بین خدمت‌دهنده و مصرف‌کننده را شکل می‌دهد.

• زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات: توسط سرویس‌دهنده‌های اینترنت و شبکه ارائه می‌شوند و شامل اینترنت، شبکه تلفن همراه، شبکه‌های محلی، شبکه‌های فیبر و شبکه‌های ماهواره‌ای است. زیرساخت‌های محاسباتی و ذخیره‌سازی داده نیز در این دسته‌بندی قرار دارند. خدمات دیجیتال بر این بستر انتقال می‌یابند.
• تجهیزات و دستگاه‌های الکترونیک: کامپیوترهای شخصی، تلفن‌های همراه هوشمند، پایانه‌های پرداخت، تلویزیون‌های هوشمند و … تجهیزاتی هستند که دسترسی به زیرساخت‌ها را امکان‌پذیر می‌کنند.
• برنامه‌های کاربردی و محتوا: برنامه‌های کاربردی بر روی تجهیزات اجرا می‌شوند و خدمات و محتوای دیجیتال را به دست مصرف‌کننده می‌رسانند. برای مثال یوتیوب محتوای ویدئویی را به کاربران ارائه می‌دهد.
• بازار: هر محصول و خدمتی در اقتصاد، جهت داد‌وستد تولید شده است. برنامه‌های کاربردی و محتوا، در بازارگاه‌های دیجیتال خریدوفروش می‌شوند. این ویژگی به اکوسیستم صورت کسب‌وکاری می‌بخشد.
• قوانین: تعامل مصرف‌کنندگان و سرویس‌دهندگان در چارچوبی امکان‌پذیر است که در نهایت نیازها و خواسته‌های همه را در برمی‌گیرد؛ حتی سایر ذی‌نفعان مانند دولت‌ها و افکار عمومی. این چارچوب به‌عنوان قوانین شناخته می‌شود.

برای شناخت این سیستم پیچیده لازم است شیوه تعامل اجزای مختلف با یکدیگر را بررسی کنیم.

معمولا هر سرویس دیجیتال به سرویس‌های دیجیتال یا زیرساختی دیگری وابسته است تا برای مشتری ارزش ایجاد کنند. این قبیل سرویس‌ها را سرویس‌های پایه می‌نامند. برای مثال سرویس خریدوفروش آمازون به سرویس‌های پرداخت آنلاین وابسته است.

همان‌طور که در شکل زیر می‌بینید سرویس دیجیتال A به دو سرویس C و B و همچنین دو فناوری ذخیره‌سازی ابری و دسترسی بی‌سیم وابسته است. سرویس E به سرویس A وابسته است و بین D و A تعامل مشاهده می‌شود. تشخیص و تعیین این ارتباطات به ما کمک می‌کند اکوسیستم را شناخته و نسبت به نقاط ضعف و قوت، آسیب‌پذیری‌ها، وابستگی‌های کلیدی و غیره آگاهی پیدا کنیم.

گونه‌ها در اکوسیستم‌های دیجیتال

همان­گونه که در مقاله قبل (عصر هم‌زیستی شکارچیان و طعمه‌ها؛ مقدمه‌ای بر مفهوم زیست‌بوم) بیان شد، هر عضو اکوسیستم رفتار و نقش متفاوت و منحصربه‌فردی دارد. در اکوسیستم‌های دیجیتال نیز می‌توان به‌طورکلی سه گونه را در نظر گرفت:

۱. هسته مرکزی: تکنولوژی‌های پایه و زیرساخت‌ها در این دسته قرار می‌گیرند. مانند اینترنت، پردازنده‌ها و ارتباط از راه دور

۲. دیجیتال‌سازها: سرویس‌ها و محصولات دیجیتال را در بر می­‌گیرد که پایه و اساس سایر سرویس‌ها بوده و از طرفی وابسته به هسته مرکزی هستند. کنار هم قرار گرفتن این دیجیتال‌سازها، “اقتصاد دیجیتال” را شکل می‌دهد. اقتصاد پلتفرمی، اکوسیستمی و اشتراکی نیز از دل همین بخش به وجود آمده است.

۳. دیجیتال‌شده‌ها: این بخش شامل سرویس‌های مصرفی می‌­شود. بخش‌های مختلف اقتصاد و صنعت، چه کشاورزی باشد چه خودروسازی، پس از ترکیب و تحول با تکنولوژی‌ها و فناوری‌های نوین در این دسته قرار می‌گیرند. برای مثال “خرده‌فروشی آنلاین” ، دیجیتالیزه شده و تحول‌یافته‌ی تجارت خرده‌فروشی است.

دراپ‌باکس: سرویس‌دهنده فضای ذخیره‌سازی ابری را “دراپ­‌باکس” می‌نامند. این اکوسیستم دیجیتال به اینترنت، تلفن‌های هوشمند یا کامپیوتر‌های شخصی، زیرساخت ذخیره‌سازی انبوه اطلاعات و سرویس‌هایی مانند رمزنگاری و پرداخت الکترونیک وابسته است. سیستم‌های اشتراک فایل، مدیریت پروژه و … نیز به این سرویس نیازمندند. این سرویس از لحاظ چارچوب قانونی مطابق قوانین آمریکا و اروپا فعالیت می‌کند. به این ترتیب یک اکوسیستم سرویس‌های ابری شکل می‌­گیرد.

اوبر: این سرویس‌دهنده “خدمت تاکسی آنلاین ” را ارائه می‌دهد. اوبر وابسته به شبکه موبایل و تلفن‌های هوشمند است. فعالیت‌های اوبر نیز بر اساس قوانین محلی و چارچوب‌های آنهاست؛ لذا به دولت‌ها و قانون‌گذاران محلی وابسته است. از طرفی رانندگانی که در اوبر فعالیت می‌کنند به استخدام این سیستم در‌می‌آیند و به آن وابسته هستند. بدین طریق اکوسیستمی دیجیتال در حوزه حمل‌ونقل شهری شکل گرفته است.

جمع‌بندی

در مقاله قبل به بررسی مفهوم اکوسیستم پرداختیم. در این مطلب دیدیم که چگونه کنار هم قرارگرفتن زیرساخت‌های اطلاعاتی و ارتباطی، تجهیزات و دستگاه‌ها، اپلیکیشن‌های کاربردی، بازار و قوانین، یک اکوسیستم دیجیتال را شکل می‌دهد. سپس به سراغ تشریح ارتباطات کلیدی بین اجزای اکوسیستم رفته و آنچه در یک اکوسیستم دیجیتال جریان دارد را تشریح کردیم. در مطلب بعدی در مرز مشترک اکوسیستم دیجیتال و اکوسیستم کسب‌وکاری، به تحولات اقتصاد بر بستر اکوسیستم‌های کسب‌وکاری دیجیتال خواهیم پرداخت.

منابع