«سرزمین هوشمند پاد» پروژه ای است بر مبنای اقتصاد پلتفرمی که در آن انواع پلتفرمهای فنی و کسب‌وکاری یک اکوسیستم بزرگ و پیچیده را تشکیل میدهند. هدف نهایی این اکوسیستم، ارائه خدمات به مصرف کنندگان نهایی است که از طریق کسب‌وکارهای متصل به پلتفرمهای پادی، این مهم تحقق می‌یابد.
اگرچه درک سرزمین هوشمند پاد از اهمیت بسزایی برخوردار است، اما معماری آن پیچیده و درک فعالیت‌های آن با دشواری همراه است. لذا طراحی تصویری گرافیکی که بتواند جزئیات این سرزمین بزرگ و پیچیده، و ارتباط بین اجزای تشکیل دهنده‌ی آن را شفاف کند در دستور کار قرار گرفت. حاصل آن تصویر جامع پاد (POD Big Picture) شد. در گفتگو با محمد مهدی طهرانی، ایده‌پرداز و طراح این تصویر ، با فرآیند طراحی و ابعاد مختلف تصویر جامع پاد بیشتر آشنا می‌شویم.
- حسین آدینه
در نگاه اول واضح است که تصویر جامع پاد شامل لایه‌های متنوعی است که هر کدام حاکی از محتویات و محصولاتی متنوع هستند که به نوعی با یکدیگر هم‌پوشانی داشته و به یکدیگر خدمت‌رسانی می‌کنند؛ به علاوه اینکه هر لایه به لایه‌های بیرونی خودش سرویس می‌دهد و به صورت دو سویه ارزش‌آفرینی میشود. مقصد نهایی تمام لایه‌ها هم مصرف کننده‌‌های نهایی هستند که در حوزه‌های وسیعی خدمت دریافت می‌کنند.
طبق گفته‌های آقای طهرانی در جریان گفتگویی با واحد خبر دفتر ارتباطات یکپارچه پاد (IC) پیرامون نحوه و ایده اولیه شکل‌گیری تصویر جامع سرزمین هوشمند پاد، حدود دو سال قبل نیاز به وجود شماتیکی کلی از سرزمین هوشمند مورد نظر فناپ الزامی به نظر رسید و به همین ترتیب فرآیند طراحی و ترسیم Big Picture کلید خورد.
طهرانی در این رابطه توضیح می‌دهد: «حدود دو سال پیش گفتمانی با آقای آموزگار (معاون توسعه فناوری فناپ) داشتیم مبنی بر اینکه لازم است در سرزمین هوشمند پاد طرح و قالبی داشته باشیم که بتوان به صورت کلی با تمام اجزای آن آشنا شد. در ابتدا طرحی ساده به شکل دایروی شکل گرفت که لایه‌های بیرونی آن را مشتریان شکل می‌دادند.»
وی ادامه داد: «به عنوان ساختار سرزمین هوشمند پاد، بعد از مدتی مدل‌های مختلفی طراحی کردیم که در نهایت به شکل و شمایل طرح فعلی رسید؛ این تصویر دایره‌ای از لایه های مختلف تشکیل شده است که هر چه به هسته آن نزدیک‌تر می‌شویم، خدمات زیرساختی‌تر شده و نشانگر سرویس‌هایی هستند که به لایه‌های بالاتر ارائه میشوند.»
هسته اصلی این تصویر به عنوان «پلتفرم مرکزی پاد»، در واقع بنیادی‌ترین سرویس‌های پروژه را ارائه می‌کند و شامل خدماتی مانند سامانه احراز هویت یکپارچه، حساب دیجیتال پاسارگاد، زیرساخت مدیریت محصولات، بستر ارتباطات و شبکه اجتماعی و … میشود. «سرویس‌های پلتفرم مرکزی جامعیتی در حد کل پاد دارند، حال هدف کسب و کار باشد یا شخصی حقیقی.»
طهرانی در خصوص ارتباط بین لایه‌های مختلف، افزود: «بعد از لایه مرکزی که بعنوان پلتفرم مرکزی شناخته میشود، پلتفرم پایه را داریم. این دو پلتفرم، خدمات و محصولات زیرساختی کل سرزمین هوشمند پاد را شامل میشوند. اما محصولات پلتفرم مرکزی جامعیت و کاربرد بیشتری در لایه‌های بعدی نسبت به محصولات پلتفرم پایه دارند. با این حال محصولات پلتفرم پایه هم، محصولاتی فنی هستند که جامعیت کلی داشته و مختص یک گروه کسب و کاری یا قشر خاصی از مصرف کنندگان نیستند؛ مانند هوش مصنوعی و اینترنت اشیاء».
طهرانی در مورد نحوه به گردش درآمدن داده‌ها در بطن شهر هوشمند و وابستگی آن به پلتفرم مرکزی می‌گوید: «به طور کلی داده‌های موجود در سرزمین هوشمند پاد، از طریق پلتفرم مرکزی یکپارچه‌سازی میشوند، حال آن داده مربوط به یک هویت یا موجودیت باشد، یا صحبت از کسب و کار یا افرادی حقوقی در میان باشد. اگر در تصویر جامع دقت کنید می‌بینید که رنگ پلتفرم مرکزی با لایه مصرف‌کنندگان نهایی یکسان است، این به خوبی نشـان می‌دهد هدف اصلی هسته اصلی چیست.»
در حال حاضر سرزمین هوشمند پاد ۹ حوزه مختلف را پوشش می‌دهد و در آینده نزدیک حوزه مسکن نیز به زمینه فعالیت‌های پلتفرم اضافه خواهد شد. مسئول فنی تحلیل کسب و کار فناپ در این رابطه توضیح می‌دهد: «در لایه پلتفرمهای کسب و کاری، زیرساخت‌هایی وجود دارند که می‌توانند در هر کدام از حوزه‌ها فعالیت کرده و به لایه مخاطب محور و به صورت دو سویه خدمت‌رسانی کنند. مصرف کننده نهایی از طریق این پلتفرم می‌تواند سرویس‌های تامین کنندگان را دریافت کند و حوزه مسکن نیز مستثنی از این تعامل نیست».
جهت فهم بهتر ارتباط دو سویه و تعامل بین پلتفرمهای متنوع برای ارائه یک یا چند سرویس، مثالی از گروه مخاطبان سینما در لایه خدمات نهایی را به میان آوردیم: «سینما به نوعی می‌تواند از پلتفرم هوش مصنوعی سرویسی بگیرد؛ به عنوان مثال هسته اصلی روی پلتفرم مرکزی سوار شده، سیستم بلیت‌فروشی آن از پلتفرم ات‌رز استفاده کرده و API مرتبط را هم از طریق پادیوم در اختیار سایر پلتفرمهای مخاطب محور و بازارگاه‌ها قرار می‌دهد. در بخش دیگر پلتفرم تصمیم‌ساز Recommendation Engine هم با اطلاعاتی که از قبل داشته و شناختی نسبی از کاربر، پیشنهاد می‌دهد که چه فیلمی ببیند یا به کدام سینما برود».
طهرانی در رابطه با ماهیت کلی این تعامل و چرخه می‌گوید: «هر کدام از لایه‌ها به لایه‌های دیگر خدمت میدهند، اما در نهایت همگی واسط هستند. به عبارتی محصول یا سرویسی که در اختیار مشتری قرار می‌گیرد و با نیازهای او منطبق است، باید از طریق این پلتفرم‌ها تسهیل شود. در این بخش اصطلاحی داریم به نام Friction (به معنای اصطکاک). سرزمین هوشمند پاد تلاش می‌کند این اصطکاک را از بین ببرد، یعنی مخاطب بتواند بدون دردسر و با سهولت بالا سرویس مورد نظرش را دریافت کند.»
طهرانی در مورد لایه مصرف کنندگان نهایی در تصویر جامع سرزمین هوشمند پاد اینطور توضیح می‌دهد: «در این سیستم مجموعه‌ای از مشتریان توسط برخی از پلتفرم‌ها هدف قرار داده شده‌اند. اما به طور کلی پلتفرم‌هایی مخاطب محور نیز خواهیم داشت که تنها یک گروه مشتری خاص را انتخاب کرده و کلیه نیازمندی‌های منحصر به فرد آنها را برطرف خواهد کرد. در واقع تعدادی پلتفرم مخاطب محور و بازارگاه وجود دارد که خدمات و سرویس‌هایی عمومی‌تر برای یک گروه ارائه می‌کنند».
وی ادامه می‌دهد: «این دسته لایه جدیدی است که در نسخه‌های بعدی تصویر جامع سرزمین هوشمند پاد قرار خواهد گرفت. به عنوان مثال پلتفرم کیدزی از دسته کودک و خانواده، تقریبا تمام نیازهای کودکان و والدین را هدف قرار داده و بنابراین حوزه‌های زیادی را پوشش می‌دهد. یا پادیوم که API مرتبط با حوزه‌های متنوعی را شامل میشود.»
طهرانی اشاره دارد که این لایه جدید در Big Picture پاد بین لایه‌های پلتفرم مخاطب محور و تامین کنندگان قرار خواهد گرفت. بنابراین تصاویری که در حال حاضر در اختیار داریم در آینده نسخه‌ای جدید نیز خواهد داشت. همانطور که از ابتدا به این شکل نبوده و تاکنون تغییراتی به خود دیده و هر بار کامل‌تر از قبل شده است.
«نسخه‌ای اولیه از تصویر جامع سرزمین هوشمند پاد طرحی نسبتا ساده به شکل دایروی بود که در کنار مدل تجاری پلتفرمی قرار داشت. یک سوی مسیر تامین کنندگان بودند و سوی دیگر هم مصرف کنندگان که پلتفرم‌ها در لایه وسط قرار گرفته و نقش تسهیل کننده و Matchmaker را ایفا می‌کنند.»
مسئول فنی تحلیل کسب و کار فناپ در رابطه با بخش‌های مختلف لایه‌های کسب و کاری و مخاطب محوری تشریح می‌کند: «در سرزمین هوشمند پاد پلتفرم‌هایی داریم که بازارگاه یا تصمیم‌ساز هستند. در بازارگاه‌ها مخاطب به سادگی از طریق آن پلتفرم پرداختی انجام داده و سرویس مورد نظرش را دریافت می‌کند. نمونه تصمیم‌سازها هم انواعی از بسترها هستند که به عنوان مثال فروشگاه‌های مختلف را با یکدیگر مقایسه کرده تا مصرف کننده نهایی بتواند در تهیه محصول یا سرویس مورد نظرش بهترین انتخاب را داشته باشد.»
وی ادامه می‌دهد: «بخشی هم داریم به اسم سوییچ؛ وقتی تعداد بازارگاه‌ها زیاد میشوند، این پلتفرم در واقع امکان تبادل اطلاعات را فراهم می‌کند. مثلا هنگامی که یک اتاق از یک هتل رزرو میشود، لازم است تمام آژانس‌ها خبردار شوند که آن اتاق رزرو شده و دیگر اقدام به فروش نکنند. تمام این موارد بیانگر همان نقش تسهیل‌گری و کاهش اصطکاک سرزمین هوشمند پاد هستند».
طهرانی درباره تغییرات اعمال شده و نسخه‌های آتی Big Picture هم می‌گوید: «آنچه در حال حاضر در اختیار داریم ترکیبی از طرح اولیه و مدل تجاری پاد است که در گذر زمان تنها حوزه‌های بیشتری را پوشش داده. اما همانطور که گفته شد در آینده لایه‌ای جدید بین پلتفرم مخاطب محور و تامین کنندگان قرار خواهد گرفت که فعلا به اسم Touchpoint شناخته میشود و تمام نیازهای یک گروه مشتریان خاص را هدف قرار می‌دهد».
اما این تنها تغییر پیش روی تصویر جامع سرزمین هوشمند پاد نخواهد بود: «قرار است گروه مشتری جدیدی به اسم Community نیز به این پروژه اضافه شود. این گروه در واقع اجتماعاتی هستند که وجوهی مشترک با یکدیگر داشته و مستقیما با هم در تعامل هستند. مثلا یک گروه کوهنوردی، یا اجتماع دانشجویان دانشگاهی خاص. در این لایه پلتفرم سرزمین هوشمند پاد تمام نیازهای آن اجتماع را هدف قرار می‌دهد.»