پادآوا (قسمت یک) – آشنایی مقدماتی با سرزمین هوشمند پاد

ایده‌ای که بعدها به «سرزمین هوشمند پاد» نامیده شد، برای اولین بار در پاییز ۹۵ طرح شد.
در آن زمان، تیمی سه نفره در بانک پاسارگاد شکل گرفت، تا با بررسی جوانب و ابعاد مختلف، ایده‌ی اولیه پاد را منسجم کنند. در اولین قسمت پادآوا، سراغ یکی از اعضای این تیم سه نفره رفتیم، تا در این اپیزود آغازین، حتی به پیش از شکل‌گیری «سرزمین هوشمند پاد» رفته، و ببینیم چرا بانک پاسارگاد، به فکر طراحی و اجرای پروژه‌ای، به بزرگی و پیچیدگی سرزمین هوشمند پاد افتاد؟ و اساساً چرا این اسم را برایش انتخاب کردند؟ و در ادامه مسیر چه انتظاری از این پروژه می‌رود؟

معرفی کوتاهی از میهمان این اپیزود:

آقای بیگی از سال ۱۳۸۷ در بانک مشغول به فعالیت هستند. تحصیلات ایشان به ترتیب در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد در رشته‌های نرم افزار و مدیریت فناوری اطلاعات (گرایش کسب‌و‌کار الکترونیک) بوده و بعد از آن دوره عالی مدیریت کسب‌و‌کار (DBA)  را با گرایش تحول دیجیتال در دانشگاه تهران گذرانده­‌اند.

آقای بیگی در حال حاضر سرپرست اداره راهبری فناوری اطلاعات و زیرساخت بانک پاسارگاد هستند.

خلاصه مباحث

سرزمین هوشمند، مبین این است که ما از رهگذر فناوری دیجیتال به دنبال افزایش کیفیت زندگی افراد جامعه هستیم. مخاطبین سرزمین هوشمند پاد، کل افراد جامعه هستند و قشر و طبقه­‌ی خاصی را شامل نمی‌­شود.

---

خیلی ممنون که دعوت ما را پذیرفتید و در اولین گفتگوی پادکست پاد حضور به هم رساندید.

منم عرض سلام و وقت بخیر دارم خدمت شما و همکارانتان و همه­‌ی عزیزانی که صدای ما را می­‌شنوند. امیدوارم روز خوبی را باهم طی کنیم.

در این پادکست­ها قرار هست درباره‌­ی سرزمین هوشمند پاد صحبت کنیم. آقای بیگی شاید اولین سوالی که با شنیدن اسم «سرزمین هوشمند پاد» پیش می‌­آید این باشد که سرزمین هوشمند پاد چیست؟ همین سوال می­تواند شروع خوبی برای گفتگوی ما باشد.

سرزمین هوشمند پاد در واقع همانطور که از اسمش برمی‌­آید یک «سرزمینِ» «هوشمندی» است که یک نامی دارد به نام «پاد». ما در دو حوزه می‌توانیم راجع به این موضوع صحبت کنیم؛ اینکه سرزمین هوشمند پاد چه ویژگی‌ای دارد و سوال مهم‌­تر از آن می‌­تواند چیستی سرزمین هوشمند پاد باشد. یعنی در واقع فلسفه ایجاد این کلان طرحی که در گروه مالی پاسارگاد رقم خورده چیست.

بهتر است در درجه اول به چیستی سرزمین هوشمند پاد بپردازیم؛ اینکه چه اقتضائاتی باعث شد که ما این­چنین اکوسیستمی را ایجاد کنیم و چه دغدغه‌هایی پشت ایجاد این سرزمین هست.

سرزمین هوشمند پاد با مفاهیمی مثل ایجاد «فرصت برابر» برای افراد و قرار دادن فرصت­های رشد و توسعه در اختیار تمام افرادی که در این روزگار ما شاید به نحوی از رسیدن به این فرصت­ها محروم باشند و رویکرد اقتصاد هوشمند و دیجیتال برای سطح ملی و حتی فرا ملی کشورمان، طرح ریزی شد. این دغدغه‌­ها باعث شد که ما با توجه به روندهای جهانی و بررسی­های صورت گرفته به این نتیجه برسیم که چیزی که در حال حاضر و در آینده می‌­تواند برای «گروه مالی پاسارگاد» و حتی در دید گسترده‌­تر و غایت آن برای کشور عزیزمان ایران مزیت رقابتی ایجاد کند، ایجاد یک پلتفرم یا یک اکوسیستم دیجیتالی است که این امر چند سال است در دنیا به عنوان یک طرح کسب و کار (Business Model) شناخته شده است و چون دغدغه بانک پاسارگاد این است که یک بانک پیشرو و رو به آینده باشد، پرداختن به این موضوع را از چند سال گذشته در دستور کار خود قرار داد و نهایتاً با توجه به این مفاهیم و بنیادها، یک کلان طرحی ایجاد شد که نام «سرزمین هوشمند پاد» را به خود گرفت. در این کلان طرح مفاهیم «اقتصاد دیجیتال» و «اقتصاد هوشمند» با رویکرد «اقتصاد مقاومتی» در دستور کار ما قرار گرفت که وجه تسمیه و نام­گذاری این اکوسیستم دیجیتالی را هم در ادامه توضیح خواهم داد.

در شروع توضیحاتتان در رابطه با فرصت برابر رشد و توسعه صحبت کردید و در واقع بیشتر «مقولات اجتماعی» مطرح شد. در صورتی که تا اینجای گفتگو راجع به فرصت کسب و کار خوب یا فرصت سودآوری، که معمولاً از بانک‌ها انتظار داریم مدنظرشان باشد، صحبتی نشد. آیا واقعاً سرزمین هوشمند پاد می‌­خواهد یک حرکت اجتماعی را رقم بزند؟

ایراد اساسی‌ای که به اکوسیستم‌­ها و پلتفرم­‌های دیجیتال وارد است، این است که بخواهیم نگاه تک بعدی به آن داشته باشیم. یعنی همانطور که خود مبدعان و مبتکران این مدل کسب‌وکار (Business Model) در دنیا در سپیدنامه‌هایی (Whitepaper) که منتشر می‌کنند اسم می‌برند، ما با یک فضای «اقتصاد اجتماعی» (Socioeconomic) مواجه هستیم. اگر فضا فقط فضای اقتصادی بود، این حرف درست بود که ما فقط به کسب و کارها، سودآوری، کاهش هزینه‌­ها و از این دست مسائل نگاه کنیم؛ ولی نکته مهم در نظر گرفتن بعد اجتماعی و اجتماعی-اقتصادی بودن این اکوسیستم است. وقتی بحث اجتماع به وجود می‌آید منظور انسان­ها و علایق و دغدغه­‌های انسانی هستند. مفاهیم پایه‌ای و در واقع فلسفه پلتفرم‌­ها به یک دیدگاهی تحت عنوان «پلورالیسم» یا «کثرت گرایی» بر می­‌گردد. در ادبیات پلورالیسم باید از این کلید واژه استفاده بکنیم و به مفهوم توسعه عدالت و توسعه ایجاد فرصت‌های برابر برسیم. طبیعتاً افرادی که تا الان فرصت‌ها در اختیارشان بود، زیاد برای ما موضوعیت ندارند؛ همچنان فرصت‌ها در اختیارشان هست و می­توانند به فراخور ارتباطاتی که دارند کارهایشان را جلو ببرند. ولی اگر یک دانشجو، یک آزادکار (Freelancer) یا یک استارتاپی بخواهد کسب و کار خودش را ایجاد و مشتری­ها را با آن آشنا کند، آیا در این اقیانوس قرمزی که بین کسب و کارهایی که از قبل بودند و در بازار رسوخ کردند رقابت سختی وجود دارد، برای این فرزند نوپا هم امکان پذیر هست یا نه؟ طبق واقعیاتی که الان داریم می­‌بینیم، پاسخ خیر هست و چنین امکانی نیست. پلتفرم دیجیتال و اکوسیستم دیجیتال پاد دغدغه‌اش این است که با یک رویکرد کثرت گرایانه فرصت برابری را برای من، شما و هرکس دیگری که پتانسیلی برای ایجاد یک خط کسب و کار دارد، ایجاد کند تا با توجه به این مرز­ها و خط‌ مشی‌های این اکوسیستم دیجیتال، کسب و کار خودش را معرفی کند. در این­جا ما نه تنها چنین فردی را کمک می‌کنیم برای معرفی شدن در فضای اقتصاد دیجیتال کشور و جهان، حتی یک سری امکانات هم در اختیارش می‌گذاریم که با سرمایه اندک بتواند سرپا بماند و بعداً به سودآوری برسد.

این همان دیدگاه حق­ مدارانه و عدالت محورانه‌­ای است که ما با ذهنیت کثرت‌گرایی و پلورالیسم سعی در ایجاد فرصت برابر و توسعه شریان‌های عدالت محور در کل جامعه داریم. مخصوصاً رویکرد نسل جوان که طبیعتاً بضاعت سرمایه­‌ای اندکی دارند و نیاز هست که ما بتوانیم زیر بال و پرشان را بگیریم.

خیلی ممنون از توضیحات کامل شما. به بحث نام­گذاری سرزمین هوشمند پاد برگردیم. این اسم از کجا آمده؟ چرا سرزمین؟ چرا هوشمند و نهایتاً چرا پاد؟

سرزمین هوشمند پاد در واقع ترجمان یک سری از مفاهیم است که ما با ادبیات پارسی سعی کردیم آن را نام‌­گذاری و بیان کنیم.

ما با یک «اکوسیستم دیجیتال» مواجه هستیم. «سرزمین» در واقع همان واژه اکوسیستم است. سرزمین چیزی است که شامل مدرسه، بیمارستان، دانشگاه، خیابان، شهروندان و خیلی چیزهای دیگر می‌­شود. پلتفرم پاد پلتفرمی بود که قرار است در حوزه‌های مختلف زندگی مردم ورود کند و یک زندگی شاد، دلپذیر و راحتی را برایشان رقم بزند. حوزه‌های مختلف زندگی مردم در واقع همان حوزه­‌هایی هست که در یک سرزمین، دولت‌ها و حاکمیت­ها سعی دارند در راستای آن به مردم خدمت دهند. ما اگر بخواهیم یک اکوسیستم دیجیتال خلق کنیم، عملاً انگار داریم یک Smart Land یا یک «سرزمین هوشمند» خلق می­‌کنیم. این عنوان سرزمین به خاطر همین در این اسم گذاشته شده. در واقع ترجمه و معادل فارسی واژه­‌ی «Ecosystem» زیست‌­بوم هست؛ اما برای تلفظ راحت­‌تر در گفتار، از ابتدای خلق شدن پاد با همفکری دوستان، ترجیح دادیم واژه‌­ی سرزمین را جایگزین کنیم و به کار بگیریم.

فکر می‌­کنم درست هم هست. چون در پاد فقط بحث پلتفرم دیجیتالی مطرح نیست؛ بازی‌هایی که افراد در زندگی واقعیشان بازی می‌کنند هم در پاد خودشان را نشان می­‌دهند و انعکاس دارند.

 وقتی بخواهید که یک زندگی خوب و راحت و یک احساس خوب را برای هموطن­‌هایتان رقم بزنید، چاره‌­ای ندارید جز اینکه نیازهای روزمره­‌شان را بشناسید. دغدغه‌­های من و شما، از صبح که از خواب بیدار می­‌شویم و وارد اجتماع می‌­شویم تا شب که به منزل برگردیم و دوباره بخواهیم استراحت کنیم، یک سری نیازهای روزمره است که اصطلاحاً «Daily Life Needs» نامیده می­‌شوند. این سرزمین باید بتواند نیازهای روزمره مخاطبش را پوشش دهد. حالا آیا این سرزمین به خودی خود می­تواند نیازهای مخاطب را پوشش بدهد؟ پاسخ خیر است. این سرزمین وقتی می‌­تواند نیازهای شما را پوشش دهد که نیازهای شما و خود شما را بشناسد و بداند چه چیزهایی و ارائه چه خدماتی با چه کیفیتی شما را خوشحال می­‌کند.

اینجا بحث سرویس و خدمات نیست، بحث «تجربه» است. ما «کیفیت تجربه» (Quality Of Exprience) را جایگزین «کیفیت خدمات» (Quality Of Services) کردیم. به خاطر همین این سرزمین اگر بخواهد اینطور و با این دغدغه‌ها شما را خوشحال کند و مهم‌­تر از آن خوشحال نگاه دارد، چاره‌ای ندارد جز اینکه هوشمند باشد. پس این سرزمین می­‌توانست فقط «سرزمین پاد» باشد ولی این صرفاً نگاه خدمات گرایانه ( Service Oriented ) بود. اما سرزمین «هوشمند» پاد نام گرفت؛ چون روی شخص متمرکز می­‌شود و با تحلیل داده­‌هایی که دائماً در حال شکل­‌گیری در این اکوسیستم دیجیتال است و هوشمندی­‌ای که در اثر یادگیری این شبکه هوشمند ایجاد می­‌شود، روز به روز مخاطب را بهتر می­‌شناسد و در غایت به جایی می­‌رسد که حتی شما را بهتر از خودتان می­‌شناسد. به این ترتیب نه تنها شما را خوشحال می­‌کند، بلکه شما را غافلگیر و خوشحال می‌­کند. یعنی جنس خدمات از رویکرد سرویس گرایانه به سمت تجربه و احساس حرکت می­‌کند. به همین خاطر در ادبیات جدید تحول دیجیتال (Digital Transformation) بحث­‌هایی تحت عنوان بانکداری احساسی (Emotional Banking) و بانکداری­‌ای که مبتنی بر حس مخاطب است، مطرح می‌­شوند. ما وقتی می­‌خواهیم هموطنان خوشحال و بدون دغدغه‌­ای داشته باشیم، باید سامانه‌­ها و سیستم­‌های هوشمندی را خلق کنیم که تجربه مشتریان را گرفته و در راستای بهبود این تجربه­‌ی دیجیتال، مجدداً خدمات را با کیفیت بهتر و شخصی سازی بیشتر، منعکس کند.

پس به طور خلاصه، سرزمین هوشمند مبین این است که ما از رهگذر فناوری دیجیتال به دنبال افزایش کیفیت زندگی افراد جامعه هستیم و منظور از افراد جامعه واقعاً همه هست و قشر خاص و طبقه خاصی را شامل نمی‌­شود.

اما بفرمایید واژه‌­ی «پاد» از کجا آمد؟

این سرزمین هوشمند باید به یک نامی نامیده می‌شد. ما خیلی بررسی کردیم که چه نام مناسبی را برای این سرزمین انتخاب کنیم. اسم‌های مختلفی بود که ساعت‌ها راجع به آن­ها فکر و بحث شد و نهایتاً به واژه پاد رسیدیم.

کاربرد حرف «پ» نمایانگر این است که این یک نام پارسی است و برگرفته از فرهنگ و سنت ماست؛ که برای گروه مالی پاسارگاد که خود نام و لوگوی پارسی و هخامنشی دارد، از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. در واقع پاد با دارا بودن بخش اول و آخر واژه­‌ی پاسارگاد، در برگیرنده و تداعی کننده «پاسارگاد» هم هست. اما خود کلمه پاد به صورت خاص در ادبیات ما معنا دارد. یکی از معانی پاد پناه و مامن است؛ یعنی شما وقتی عبارت آذر پاد را در فرهنگ اساطیری ما می­‌بینید، به معنای کسی است که در پناه خدایگان آتش است. در واقع این رویکرد که ما همواره دل مشغولی‌مان مردم هستند و مفهوم مراقبت از مشتری (Customer Care)، در واژه‌­ی پناه و مأمن یا همان پاد خود را نشان می‌­دهد.

یعنی با وجود اینکه پاد از ادبیات روزمره‌­ی مردم ایران خارج شده، ولی سابقه داشته و در ادبیات، پاد داشتیم.

بله وجود داشته. یکی از معانی پاد در ادبیات ما، پناه و مأمن است. یکی دیگر از معانی پاد به معنای تخت و اریکه است؛ وقتی به واژه پادشاه بر می­‌خورید، در اینجا پاد به معنای تخت و اریکه­‌ی شاه است که کسی بر آن تکیه زده و تختی است که متعلق به شاه است. معنای دیگر پاد که در ادبیات ما به کار می­‌رود اما طبیعتاً در این نام­گذاری مدنظر ما نبوده، به معنای ضدیت هست؛ شما وقتی واژه پادزهر را به کار می‌برید، یعنی چیزی که اثر زهر را از بین می‌برد. که این رویکرد طبیعتاً دغدغه­‌ی ما نبوده اما خواستم عرض کنم که در ادبیات ما پاد بسته به اینکه در صفت پیشوندی یا پسوندی به کار رود، معانی مختلفی می­‌دهد. اما در کنار مفاهیم پاد در ادبیات فارسی، خود واژه لاتین POD هم در انگلیسی معنا دارد. این واژه به معنای غلاف و پوسته­‌ای است که یک بستری را فراهم و چیزی را احاطه می‌کند. در عبارت Piece In The Pod یعنی دانه­‌های نخود فرنگی که در داخل آن غلاف سبزرنگ قرار گرفته­اند، این غلاف سبز رنگی را که این دانه‌ها را در خودش، در یک محیط امن و سلامت جا داده، فرنگی­‌ها Pod می­‌گویند. پس اگر از این رویکرد هم نگاه کنیم، ما یک بستر و غلاف و محملی را با رویکرد فناوری اطلاعات سبز (Green IT) چون دیجیتال و فارغ از کاغذ هست و به محیط زیست کمک می­‌کند، فراهم کردیم برای اینکه یک سری سرویس­‌های متنوع در راستای «برآوردن نیازهای زندگی روزمره‌­ی» اشخاص را با دغدغه «خوشحال کردن» آن­ها، پوشش دهد. این در نهایت ترجمانی بود از واژه پاد چه فارسی چه انگلیسی که ما در نهایت به اصطلاح و عبارت سرزمین هوشمند پاد برسیم.

من کلامم را کوتاه کنم؛ سرزمین است چون اکوسیستم است، هوشمند است چون داده محور است و پاد است چون ایرانی است و پناه و مأمن است، حمایت‌گر است و در واقع در راستای مراقبت و حفاظت مخاطب و برآوردن نیازهای روزمره او عمل می­کند؛ ضمن اینکه نام گروه مالی پاسارگاد را هم به ذهن متبادر می‌کند.

به عنوان یکی از مدیران ستادی بانک پاسارگاد در دیدگاه شما بحث «عدالت اجتماعی» و «فرصت برابر» و «فرصت رشد و توسعه برابر» مطرح شد. بسیاری از فرمایشاتتان مبتنی بر «اقتصاد دیجیتال و فناوری» بود و این­ها نشان­‌دهنده نگاه پیشروی بانک پاسارگاد در این مسائل است. در عین حال فرمودید ، پاد به نوعی آینده پاسارگاد هست. در این‌­باره بیشتر توضیح می‌دهید؟ آیا در آینده این سرزمین هوشمند پاد، بزرگ­تر از بانک پاسارگاد خواهد بود؟

دغدغه ما این نبوده و درخواست من این است که ما سرزمین هوشمند پاد را یک موجودیت مستقل از گروه مالی پاسارگاد نبینیم. یک بحثی تحت عنوان «تحول دیجیتال» (Digital Transformation) چند سالی است که در دنیا مطرح شده و در ایران هم در سال­های اخیر به شدت مطرح می‌­شود و کنفرانس‌ها و نشست‌های زیادی راجع به آن برگزار شده است. تحول دیجیتال چیزی است که ما علاوه بر صنعت مالی و بانکی، در زندگی روزمره خودمان هم داریم تجربه می‌کنیم. برای مثال وقتی بازی‌­هایی را که شما در دوران کودکی انجام می­‌دادید با بازی‌هایی که فرزند شما انجام می‌­دهد مقایسه می­‌کنید، می‌­بینید که فرزند شما یک فضای کاملاً متفاوتی را تجربه می‌کند. تا قبل از ظهور ادبیات تحول دیجیتال شاید هر ۲۰-۳۰ سال یک بار این مسائل عوض می‌شد و رویکردهای جدید می‌آمد؛ ولی به مدد ظهور فناوری‌های جدید که تحت عنوان فناوری­‌های برهم‌زننده دیجیتالی (Disruptive Technologies) مطرح شده، ما به جایی رسیدیم که اختلاف نسل­ها از ۳۰ سال و ۴۰ سال در حال تبدیل به ۵ سال و ۱۰ سال هستند. یعنی دو فرزند یک خانواده را که در دو دهه متفاوت متولد شدند را هم می‌­بینید با هم متفاوتند. در مواجهه با این تفاوت باید چه می­‌کردیم؟ آیا می­‌نشستیم و تماشا می­‌کردیم چه اتفاقی می‌فتد تا همه رقبا از ما جلو بزنند و تجربه­‌ی ناخوشایندی که برای گوشی نوکیا و برند نوکیا اتفاق افتاد، برای ما هم رقم بخورد؟! برای مثال خارج از صنعت بانکداری، نگاهی به صنعت عکاسی بیندازیم. تا چند سال پیش تمام خبرگان این صنعت کسانی بودند که محلول ظهور عکس را طوری تنظیم می‌­کردند و در کار تاریک خانه انقدر تبحر داشتند که در نهایت عکس نسوزد و با کیفیت مطلوب ظاهر شود. ولی الان واقعاً برترین عکاس­های دوران ما عکاس‌­هایی نیستند که شیمی بلدند؛ بلکه عکاس­هایی که فتوشاپ بلدند برتر و حرفه‌­ای‌­تر هستند. این تغییر الگو (Paradigm Shift) در اینجا اتفاق افتاد. یعنی ما بررسی کردیم دیدیم که صنعت بانکداری سنتی ما که به عنوان یک واسطه‌گری مالی عمل می­‌کرد، الان با توجه به اقتصاد دیجیتال رویکردش به جایی رسید که باید در نقش یک « تجمیع کننده ارزش » (Value Aggregator) بازی کند؛ نه تنها احتیاجات مالی شما را برطرف کند بلکه با توجه به احتیاجات روزمره شما و شناختی که از شما دارد به نقطه تجمیع و پردازش کننده ارزش تبدیل شود و ارزش‌ها را از نقاط مختلف جمع کرده و به شما ارائه دهد. همچنین در مقابل، خواسته‌های شما را دریافت و به کسانی که می‌­توانند این ارزش را ایجاد کنند، اعلام کند و ارزش و درواقع خواسته شما را به دستتان برساند. حتی اگر این ارزش غیر مالی باشد؛ همانطور که ما در سرزمین هوشمند پاد، حوزه‌­هایی مثل سلامت، بازی و سرگرمی، مالی و بانکی، انرژی، حمل و نقل، کالاهای تند مصرف و … را پوشش می­‌دهیم. یعنی پاد علاوه بر حوزه‌­های مختلف بانکی، به حوزه­‌های مختلف «سبک زندگی» افراد نیز ورود کرده و این نیازها را در قالب «امکانات دیجیتال»، پاسخ می­‌دهد. این­ها همه در کنار هم مفهومی را تحت عنوان اقتصاد خوشبختی (Happiness Economy) به وجود می‌­آورند. اقتصاد خوشبختی اقتصادی است دانش‌­بنیان، دیجیتالی و مبتنی بر اکوسیستم­‌های دیجیتالی که برونداد و هدف آن چیزی نیست جز خوشحال کردن افراد و اینکه احساس کلی آن­ها یک احساس مطلوبی باشد.